Interaktywny projekt edukacyjny o losach Rodziny Ulmów zrealizowany prez Instytut Pamięci Narodowej.

9 września 2023 roku, w przededniu beatyfikacji Rodziny Ulmów odbyła się prapremiera etiudy filmowej „Świadectwo poMOCY”. W pokazie wzięli udział m.in dr Karol Nawrocki, Prezes IPN, jego zastępca dr Mateusz Szpytma, Magdalena Hajduk, Dyrektor Biura Nowych Technologii IPN i Dyrektor rzeszowskiego oddziału IPN dr hab. Dariusz Iwaneczko, krewni rodziny Ulmów jak również przedstawiciele Urzędu Wojewódzkiego, Służby Więziennej, Kuratorium Oświaty, Straży Granicznej oraz samorządu terytorialnego.

Projekt składa się z dwóch części: etiudy filmowej w wirtualnej rzeczywistości (VR) oraz immersyjnej wystawy. Dwuczęściowa instalacja znajduje się w specjalnie wykonanym mobilnym kontenerze.

Idea wystawy opiera się na tragedii rodziny Wiktorii i Józefa Ulmów z Markowej w dniu 24 marca 1944 roku, stanowiącej punkt wyjścia refleksji nad człowieczeństwem, nad etycznymi źródłami postawy inspirowanej ludzkim odruchem miłości, postawy bezinteresownej pomocy potrzebującym. Scenariusz ukazuje losy rodziny Ulmów w szerokim kontekście, jako symbolu, wzorca postawy charakterystycznej dla Polaków. Zwiedzając wystawę uzyskamy udokumentowaną przykładami odpowiedź na pytanie: czy my, Polacy, jesteśmy wrażliwi na ludzką krzywdę i czy wciąż potrafimy pomagać innym, na miarę naszych możliwości i naszych niedoskonałości, mając w pamięci postawę naszych przodków, a w szczególności Wiktorię i Józefa Ulmów, niosących pomoc Żydom w okresie II wojny światowej.   

Wystawa rozpoczyna się na zewnątrz mobilnego kontenera, ponieważ jego z pozoru jednolicie czarne ściany, widziane z bliska pokryte są setkami imion i nazwisk oraz miejsc związanych z Polakami niosącymi pomoc Żydom. Po wejściu do wnętrza, pośrodku pomieszczenia ujrzymy 30 drewnianych krzeseł z leżącymi na nich i przygotowanymi do użytku zestawami do VR, umożliwiającymi zwiedzającym wejście do świata Wirtualnej Rzeczywistości.  

Wystawa VR, którą można obejrzeć również bez zakładania gogli, opowiada historię rodziny Ulmów – widz przenosi się do kilku wnętrz stylizowanych na rzeczywiste pomieszczenia z lat 40. ubiegłego wieku, ukazujące realia podkarpackiej wsi. Połączenie historycznych artefaktów (fotografii, dokumentów) z narracją, pomaga w zrozumieniu przejmujących wydarzeń w Markowej, a także odczytanie przesłania obecnej wystawy. Ostatnim z wirtualnych pomieszczeń jest mała wiejska sala kinowa, w której odtwarzany jest film o rodzinie Ulmów.

Nieprzypadkowo po zdjęciu gogli, oczom zwiedzających ukazują się – niewidoczne wcześniej – eksponaty, skąpane w świetle ultrafioletu.  To co czarne – staje się kolorowe, to co puste – przybiera formę, budując nadzieję, budząc emocje, rozpalając wyobraźnię. Na ścianach widzimy fotografie z różnych okresów, daty, miejsca, nazwiska, hasła – obrazujące przywoływane wydarzenia i przykłady niesienia pomocy potrzebującym.

Pokaz przedpremierowy immersyjnej etiudy filmowej „Świadectwo poMOCY” – Rzeszów, 9 września 2023. Fot. IPN