Wieczór chorwacki w Łańcucie
W sobotę 16 października 2021 r. przypadła 220 rocznica urodzin chorwackiego bohatera narodowego, któremu dedykowano pamiątkową tablicę i wieczór chorwacki w Sali Balowej Muzeum-Zamek w Łańcucie. Na południowej ścianie zabytkowego budynku dawnego Kasyna Urzędniczego w Łańcucie przy ul. Tadeusza Kościuszki 2 została odsłonięta tablica o treści: „Josip Jelačić (1801-1859) chorwacki ban, dowódca wojsk, wicekról Królestwa Chorwacji, Sławonii i Dalmacji. Walczył o równouprawnienie Chorwacji i narodu chorwackiego w monarchii austro-węgierskiej. Swoją karierę wojskową rozpoczął w latach 1819-1825 i 1828-1830 w 3 Pułku Dragonów w Łańcucie. październik 2021, Ambasada Republiki Chorwacji w Polsce Konsulat Republiki Chorwackiej w Krakowie”.
Uroczystego odsłonięcia tablicy dokonali organizatorzy: reprezentujący w Warszawie Republikę Chorwacji Ambasador Tomislav Vidošević i Konsul Honorowy w Krakowie Paweł Włodarczyk. Współorganizatorami tej uroczystości byli również: Muzeum-Zamek w Łańcucie – jednostka organizacyjna Województwa Podkarpackiego oraz Urząd Miasta Łańcuta. W uroczystość wzięli udział goście z Chorwacji przedstawiciele służb mundurowych i młodzieży oraz z Polski władz państwowych i samorządowych: Ewa Leniart Wojewoda Podkarpacki, Anna Huk Członek Zarządu Województwa Podkarpackiego, Jerzy Borcz Przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego, Konrad Fijołek Prezydent Miasta Rzeszowa i Grażyna Szarama Radna Rady Miasta Rzeszowa, Rafał Kumek Burmistrz Łańcuta, Jarosław Reczek Sekretarz Miasta i Adam Opałka Wiceprzewodniczący Rady Miasta Łańcuta. Powiat Łańcucki reprezentowali Adam Krzysztoń Starosta Łańcucki, Barbara Pilawa-Kraus Wicestarosta, Robert Kochman Sekretarz Powiatu i Marek Uberman Przewodniczący Rady Powiatu Łańcuckiego. Przy tablicy wartę honorową pełnili polscy żołnierze z 21 Brygady Strzelców Podhalańskich im. Mieczysława Boruty Spiechowicza z Rzeszowa oraz żołnierze chorwaccy.
Wit Karol Wojtowicz Dyrektor Muzeum-Zamek w Łańcucie podczas uroczystości powiedział, że Josip Jelačić był w zamku gościem Alfreda Wojciecha hr. Potockiego I ordynata łańcuckiego. Stacjonował w koszarach w Łańcucie przy ul. Dominikańskiej i zachowały się listy stąd do jego rodziny w Chorwacji. Prowadzone badania dokumentacji w archiwach chorwackich pozwolą m.in. lepiej poznać dziewiętnastowieczny Łańcut w okresie zaborów.
Dr hab. Piotr Żurek z Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej badając biografię Josip Jelačić ustalił, że służył on w wojsku w 3 Pułku Ułanów Cesarstwa Austriackiego. Stacjonował on m.in. w takich miastach jak: Lwów, Przemyśl, Jarosław, Przeworsk i Łańcut. Z przerwami było to około osiem lat (1819-1825 i 1828-1830). Utrzymywał on kontakty z polską arystokracją w tym z Jerzym Lubomirskim synem Teresy z Czartoryskich Lubomirskiej i Henryka Lubomirskiego z Przeworska. W lutym 1849 r. polski wieszcz narodowy Adam Mickiewicz zainteresował się twórczością poetycką Jelačicia. W okresie rewolucji 1848-1849 rywalizował m.in. z gen. Józefem Bemem, który stanął po stronie węgierskiego powstania przeciw monarchii Habsburgów.
Natomiast gen. Jelačić z uwagi na geopolityczne uwarunkowania wybrał współpracę z osłabionym Cesarstwem Austrii, gdzie upatrywał szanse dla Chorwatów na uzyskanie większej autonomii. Pod przywództwem Josipa Jelačica chorwacki naród wywalczył częściową autonomię w ramach istniejącej monarchii, własny chorwacki parlament, walutę, szereg reform społecznych m.in. zniesienie pańszczyzny oraz chorwacki język jako urzędowy. Ban Jelačić zmarł 20 maja 1859 r. Rodacy upamiętnili swego bohatera, który walczył o chorwacką niezależność i chorwacki język okazałym pomnikiem na koniu na jednym z głównych placów Zagrzebia.
Na zakończenie, miłym akcentem wieczoru chorwackiego w Łańcucie był koncert fortepianowy polskiego pianisty Macieja Kiełpińskiego z Akademii Muzycznej w Krakowie.
Tekst: Robert Kochman
Zdjęcia: Robert Kochman, Adam Kunysz
