Stulecie tradycji pułkowych w Łańcucie
„W setną rocznicę utworzenia i przybycia do Łańcuta 10 Pułku Strzelców Konnych 1921-2021 Rodacy” – taka tablica została odsłonięta 12 września 2021 r. na ścianie Kasyna Urzędniczego należącego do Muzeum-Zamek w Łańcucie. Uroczystość poprzedziła niedzielna Msza Święta w łańcuckiej farze - dawnym kościele garnizonowym w intencji żyjących i zmarłych żołnierzy 10. PSK. Orlęta i strzelcy z łańcuckiego plutonu Związku Strzeleckiego „Strzelec” Józefa Piłsudskiego zapewnili liturgiczną służbę przy ołtarzu oraz wystawili poczet z proporcem w pułkowych barwach szmaragdowo-żółtym z białym paskiem. Pamięć o tradycjach pułkowych pielęgnują też harcerze z 4 Rozborskiej Drużyny Harcerzy „KARACENA” im. 10 Pułku Strzelców Konnych oraz uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 3 im. 10 PSK w Łańcucie, którzy wraz ze sztandarem wzięli udział w uroczystości. Z ekspozycji muzealnej z Izby Pamięci został wyciągnięty sztandar 10 PSK, który jest kopią sztandaru na stałe wyeksponowanego w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Oprawę muzyczną zapewniła Orkiestra Wojskowa z Rzeszowa. Obecność żołnierzy z jednostki w Świętoszowie z 10 Brygady Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka dodała splendoru tej ważnej uroczystości. Był wystawiony poczet sztandarowy a żołnierze z trójkątnymi chustami w kolorach czarno-pomarańczowych pełnili wartę honorową przy tablicy. Został odczytany apel poległych, żołnierze oddali salwę honorową i przemaszerowali w defiladzie.
Przez dwa dni obchodów stulecia 10 PSK na łańcuckim Rynku można było obejrzeć czołg Leopard używany współcześnie w Wojsku Polskim. Organizatorem uroczystości jubileuszowych byli: Stowarzyszenie Koło 10 Pułku Strzelców Konnych i Muzeum-Zamek w Łańcucie.
Jak czytamy w wydanej z okazji jubileuszu publikacji 10 Pułk Strzelców Konnych powstał formalnie w wyniku rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 22 sierpnia 1921 r. Nastąpiło to z przekształcenia dotychczasowego II dywizjonu kawaleryjskiego w samodzielny Pułk. Na miasto garnizonowe wyznaczony został Łańcut, do którego 17 października 1921 r. przybyli strzelcy 10 PSK. Tuż przed wybuchem II wojny światowej 10 PSK został zmotoryzowany. Od 1937 r. był on częścią pancerno-motorowej 10 Brygady Kawalerii dowodzonej przez pułkownika Stanisława Maczka. W składzie tej jednostki 10-ty PSK walczył we wrześniu 1939 r. w wojnie obronnej, m.in. 9 września tegoż roku bohatersko bronił Łańcuta. Później wykonując rozkazy Naczelnego Wodza przeszedł na Węgry. W 1940 r. został odtworzony we Francji w ramach 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Następnie w 1942 r. w Wielkiej Brytanii stał się częścią 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. Pułk łańcuckich strzelców w składzie brygady przeszedł cały szlak bojowy: kampania wrześniowa 1939 r., kampania francuska 1940 r. oraz w latach 1944-1945 od Normandii we Francji przez Belgię i Holandię do Niemiec. Warto podkreślić, że cały czas 10 PSK towarzyszył sztandar ufundowany w święto pułkowe 29 kwietnia 1923 r. przez społeczeństwo Łańcuta. W 1966 r. płat sztandaru został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari nadanym pułkowi za czyny niezwykłego męstwa w kampaniach w Polsce i na Zachodzie Europy. Po rozformowaniu pułku 7 maja 1947 r. przestał on istnieć jako oddział wojskowy, a byli żołnierze zawiązali Koło 10 Pułku Strzelców Konnych w Londynie. Od 2009 r. siedzibą Koła 10 PSK jest Łańcut.
opracował Robert Kochman
zdjęcia Robert Kochman, Jan Kielar
