Rowerem po śladach 10 PSK

  W sobotę 30 kwietnia 2022 r. ponad siedemdziesięciu uczestników wzięło udział w XXXIX Powiatowym Rajdzie Rowerowym śladami 10. Pułku Strzelców Konnych. Po dwuletniej przerwie spowodowanej pandemią, ponownie można było uczestniczyć w tej formie wspólnego wędrowania na rowerze. W tym roku Powiat Łańcucki był jednym z współorganizatorów obchodów Święta Pułkowego. Tegoroczny rajd uświetnił 100. rocznicę sformowania się 10 PSK, który koszarował w Łańcucie od października 1921 r. do sierpnia 1939 r.
  Przy Powiatowej Hali Sportowej im. Józefa Witka w Zespole Szkół Technicznych w Łańcucie Starosta Łańcucki Adam Krzysztoń otworzył rajd i powitał zebranych uczestników. Przed startem o bezpiecznym poruszaniu się na rowerze mówił współorganizator Tadeusz Dubiel z Łańcuckiego Towarzystwa Cyklistów. St. sierż. Marcin Szylar zamiast na rowerze przyjechał wojskowym Honkerem. Poinformował o prowadzonej przez "Łańcucki Strzelec" Stowarzyszenie Przyjaciół Związku Strzeleckiego Strzelec Józefa Piłsudskiego akcji renowacji tego pojazdu. W ostatnim tygodniu dowodzona przez niego jednostka "Łańcuckiego Strzelca" otrzymała imię 10 PSK i barwy pułkowe. Sekretarz Powiatu Łańcuckiego Robert Kochman przekazał uczestnikom informacje historyczne o odwiedzanych miejscach i przypomniał o tradycjach związanych z tą formacją wojskową. W rajdzie oprócz Starosty wzięli udział radni Rady Powiatu Łańcuckiego: przewodniczący Marek Uberman, radna Monika Roman i sekretarz Komisji Rewizyjnej Ryszard Kucha, który wraz z małżonką zatroszczył się o ciepły posiłek dla uczestników. W rajdzie wzięli też udział pracownicy Starostwa Powiatowego w Łańcucie, powiatowych jednostek organizacyjnych, uczniowie, nauczyciele i reprezentanci sąsiednich powiatów: przeworskiego, leżajskiego, rzeszowskiego i miasta Rzeszowa. Uczestnicy rajdu pozowali do zdjęć na tle baneru „Solidarni z Ukrainą”.
  Przejeżdżając ulicami Łańcuta uczestnicy rajdu mijali Maneż przy ul. 3 Maja służący jako ujeżdżalnia wojskowa C.K. Reitschule oraz budynek dawnego Kasyna Urzędniczego dla oficerów. W okresie międzywojennym obiekty te służyły 10 PSK. Obecnie opiekuje się nimi Muzeum-Zamek w Łańcucie, które w ramach Działu Muzeum Miasta i Regionu prowadzi ekspozycję muzealną poświęconą 10 PSK. W swoich zbiorach posiada m.in. replikę sztandaru pułkowego, którego oryginał na stałe wyeksponowany został wśród wielu innych wojskowych sztandarów w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. W dniu 12 września 2021 r. na budynku kasyna została odsłonięta tablica o treści: „W setną rocznicę utworzenia i przybycia do Łańcuta 10 Pułku Strzelców Konnych 1921-2021 Rodacy”.
  W trakcie rajdu nie było możliwe odwiedzenie wszystkich miejsc na terenie powiatu łańcuckiego związanych z 10 PSK. Obecnie w Łańcucie upamiętnienia 10 PSK można zobaczyć w kościele farnym czy na cmentarzu komunalnym. W mieście z 10 PSK był też związany budynek klasztoru podominikańskiego przy ul. Dominikańskiej 1, gdzie mieściło się kasyno podoficerskie Pułku, zwane „piekiełkiem”. Żołnierze 10 PSK korzystali też z restauracji z salą gier w kamienicy Danielewicza przy ul. Królowej Elżbiety 4, gdzie mieścił się też wysokiej klasy hotel. Przy ul. Piłsudskiego 11 znajduje się Willa Reichardówka wynajmowana w latach 1937-1939 przez dowódcę 10 PSK, ppłk dypl. Witolda Cieślińskiego. Zasłużył się on przeprowadzeniem w 1937 r. motoryzacji Pułku, dzięki czemu stał się on jedną z najnowocześniejszych formacji II RP. Przy ul. Kilińskiego 5 rowerzyści minęli działkę wachm. Konstantego Bieniasza (1908-1994), który służył w Pułku od 1928 r., aż do jego rozwiązania w 1947 r.
  Rajdowicze przejechali przez teren byłych koszar i zatrzymali się przy domie mieszkalnym dla żołnierzy, który obecnie służy jako dom dla seniorów. Na budynku DPS od 29 kwietnia 1994 r. znajduje się tablica pamiątkowa o treści: „Budynek dawnych koszar wraz z zespołem przyległych budynków 10 Pułku Strzelców Konnych w latach 1921-1939. 10 PSK w 1939 roku walczył w obronie Polski a 1940 roku we Francji. Od 1944 do 1945 wyzwalał Belgię, Holandię jako pułk rozpoznawczy 1 Polskiej Dywizji Pancernej gen. Maczka w Grupie Wojsk Alianckich. Fundacja Uchman i Wyciślak”. Przy tablicy zostały zawieszone: szarfa w barwach pułkowych szmaragdowo-żółtej z białą żyłką pośrodku oraz flagi państwowe. Jak poinformował Krzysztof Lepak Dyrektor Domu Pomocy Społecznej w Łańcucie - po wyprowadzeniu jednostki wojskowej z Łańcuta w 1990 r. budynki byłych koszar zostały zagospodarowane na potrzeby służby zdrowia, pomocy społecznej, miejskiego przedszkola i filii biblioteki oraz prywatnych przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą.
  Kolejny przystanek przy Szkole Podstawowej nr 3 im. 10 Pułku Strzelców Konnych w Łańcucie, w której znajduje się szkolna izba pamięci, a na zewnątrz z daleka rzuca się w oczy ogromny mural strzelca i tablica z napisem: „W hołdzie żołnierzom 10 Pułku Strzelców Konnych”.
  W południowo-zachodniej części miasta niedaleko ulicy Józefa Piłsudskiego rowerzyści przejechali obok tzw. dużej strzelnicy, z której w okresie II RP korzystali strzelcy z 10 PSK. Dzięki współpracy ze Starostą Łańcuckim została ponownie reaktywowana w 2016 r. przez Łańcucki Klub Strzelecki CEL. Uczestnicy rajdu zrobili sobie wspólne zdjęcie na wzgórzu Kraczkowskich Błoni pod Krzyżem ks. Stanisława Stojałowskiego wzniesionym w 1901 r. i ponownie odbudowanym w 1981 r. Następnie po drogach i bezdrożach kolarze dojechali do Stadniny Koni BASK w Albigowej. W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości w 2018 r., właściciel stadniny Antoni Dziugieł ze Starostą Adamem Krzysztoniem odsłonili pamiątkowe tablice umieszczone przy wejściu do dworku zarządcy.
  Kolejną tablicę upamiętniającą 10 PSK można było zobaczyć na zabytkowym młynie w Albigowej przy skrzyżowaniu dróg wojewódzkiej i powiatowej o treści: „W tym miejscu dnia 9 września 1939 r. po południu oddziały 10 Brygady Kawalerii płk dypl. Stanisława Maczka stoczyły zaciętą bitwę z 1 Dywizją Górską Wehrmachtu Chwała Bohaterom Września Albigowa 29.04.2001”. Upamiętnienie to jak i wiele innych zostało wykonane z inicjatywy Stowarzyszenia Koło 10 Pułku Strzelców Konnych.
  W pobliżu drogi krajowej nr 94 na granicy Głuchowa i Kosiny uczestnicy rajdu odnaleźli nieznane wcześniej upamiętnienie. W miejscu tym hitlerowscy najeźdźcy w 1943 r. rozstrzelali w lesie 18 nieznanych ludzi, których wspólny grób znajduje się obecnie na cmentarzu w Łańcucie. Wspólna modlitwa za zmarłych, za ofiary zbrodni dokonanej przez niemieckich żołnierzy, która nadal po upływie 79 lat nie została wyjaśniona, a nazwiska ofiar pozostają nieznane.
  Na terenie gminy Łańcut rowerzyści drogami asfaltowymi i gruntowymi przejechali obok farmy wiatrowej, obok zalewu Korczak do Ośrodka Kultury w Głuchowie. Po pokonaniu 30 km na zakończenie rajdu zostały rozdane nagrody dla uczestników konkursów sprawnościowego oraz wiedzy o 10 PSK. Dla laureatów i uczestników konkursów nagrody rzeczowe ufundowali: Starostwo Powiatowe w Łańcucie, Instytut Pamięci Narodowej, NSB Sport Serwis oraz Stowarzyszenie Koło 10 Pułku Strzelców Konnych w Łańcucie. Starosta Adam Krzysztoń wręczając nagrody i dyplomy dla uczestników zachęcił ich do korzystania z kasku podczas jazdy na rowerze. Zachęcił też do poznawania pięknych tradycji związanych z 10 PSK. Dziękując za udział w wiosennym rajdzie zaprosił wszystkich na kolejny jubileuszowy czterdziesty rajd.
Tekst: Robert Kochman
Zdjęcia: Anna Duda-Świerk, Monika Guzek, Robert Kochman, Jan Zięba