Polsko-niemieckie partnerstwo odsunięte w czasie w związku z pandemią koronawirusa
8 maja obchodzony jest w Europie Narodowy Dzień Zwycięstwa. To właśnie 8 maja 1945 roku nazistowskie Niemcy podpisały bezwarunkową kapitulację, która kończyła trwającą od 1 września 1939 r. wojnę w Europie. Wojnę, która pochłonęła miliony istnień ludzkich.
Na 8 maja 2020 r. planowane było oficjalne podpisanie partnerstwa pomiędzy Powiatami: Łańcuckim oraz Saarpfalz na uroczystym posiedzeniu Rady Powiatu w niemieckim Homburgu. Posiedzenie i podpisanie aktu partnerstwa musiało niestety zostać odwołane z powodu pandemii koronawirusa.
Wypowiedzi dr Theophila Gallo, starosty Powiatu Saafpfalz ukazują, jak ważna dla niego jest prawda historyczna oraz budowanie partnerstwa opartego na zrozumieniu, otwartości oraz odpowiedzialności.
Poniżej prezentujemy Wspólny komunikat prasowy Towarzystwa Niemiecko-Polskiego w Kraju Saary (DPG Saar) i Fundacji Siebenpfeiffer, którego prezesem jest dr Theophil Gallo
Homburg, 7 maja 2020 r.
Przemówienie, które powinno zmienić – ulepszyć – świat!
Wspólny komunikat prasowy Towarzystwa Niemiecko-Polskiego w Kraju Saary (DPG Saar) i Fundacji Siebenpfeiffer
W środę 15 kwietnia 2020 r. były prezydent Niemiec Richard von Weizsäcker skończyłby 100 lat, człowiek, którego z pewnością słusznie uważa się za idealny typ głowy państwa. Powiat Saarpfalz, nasz region jest ściśle związany z rodziną Weizsäcker: przodkowie byłego prezydenta Niemiec prowadzili w XVII wieku młyn Woogsacker w Niederbexbach, każdy, kto przekraczają most między Niederbexbach a Altstadt, przejeżdża obok tego starego gospodarstwa.
Przemówienie wygłoszone przez Weizsäcker 8 maja 1985 r. z okazji 40 rocznicy zakończenia wojny przed niemieckim Bundestagiem jest jednym z przemówień, które zmieniły świat - albo przynajmniej powinny zmienić. Von Weizsäcker chciał osiągnąć ten cel, pragnął tego z głębi serca na podstawie własnych osobistych doświadczeń. Były prezydent Bundestagu Norbert Lammert docenił tę przemowę jako „silny sygnał o trwałym wpływie zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz”.
Dzisiaj nasuwa się pytanie, jak trwałe naprawdę było to przemówienie. Co się z niego przyjęło, co utkwiło w pamięci?
Dr Theophil Gallo, prezes Fundacji Siebenpfeiffer, a także Niemiecko-Polskiego Towarzystwa w Kraju Saary, omawia i komentuje te kwestie z okazji rocznicy: „Richard von Weizsäcker ustalił w tym przemówieniu kryteria. To wystąpienie jest ogromnym krokiem w kierunku obrachunku z niemiecką przeszłością, w tym pojednania. To program dla wszystkich następnych pokoleń, które już nie mają nic wspólnego z „Trzecią Rzeszą” i jej barbarzyństwem oraz ze strasznymi skutkami i konsekwencjami II wojny światowej. To jest dziedzictwo wielkiego człowieka Niemiec dla nas wszystkich”.
Von Weizsäcker powiedział znacznie więcej niż to, czym uhonorował go prezydent Niemiec Steinmeier. Zgodnie z wypowiedzią Steinmaiera „swoim darem do pojednania i do prawdziwości wobec każdego (...) zmienił on nasz kraj na lepsze, zarówno wewnątrz, jak i na zewnętrz”. Ale czy rzeczywiście tego dokonał, czy jego przemowa rzeczywiście miała taki efekt?
Nie umniejszając znaczenia von Weizsäckera, wielkiego męża stanu i jego błyskotliwej przemowy, krytyczne rozważanie przynosi jedynie otrzeźwiający wniosek, że to uznanie jest raczej pobożnym życzeniem niż rzeczywistością. Czy też nie jest raczej tak, że wciąż musimy dużo pracować, abyśmy mogli zbliżyć się do wizji Weizsäckera? Właściwie musielibyśmy ją przeżywać stale, dzień po dniu.
Nie ulega wątpliwości! Jeśli czyjeś przemówienie zasługuje na uwagę i powinno być dziś uważnie czytane i rozumiane bardziej niż kiedykolwiek, to właśnie ta przemowa. Dr. Gallo kontynuuje: „Von Weizsäcker poruszył tak wiele prawdziwych i dzisiaj wciąż cennych i ważnych kwestii, że jego mowa koniecznie powinna być integralną częścią programów nauczania, lekcji szkolnych oraz akademickich i publicznych dyskusji. Wielu dzisiaj zapomina o odpowiedzialności, która bardziej niż kiedykolwiek zyskuje na znaczeniu wraz upływem czasu od wydarzeń sprzed 8 maja 1945 r. Weizsäcker powiedział pod koniec swojej przemowy: „Młodzi nie są odpowiedzialni za to, co się wtedy wydarzyło. Ale są odpowiedzialni za to, czym ta przeszłość zaowocuje”. Von Weizsäcker dalej: „Z naszej własnej historii uczymy się, do czego zdolny jest człowiek. Dlatego nie wolno nam sobie wyobrazić, że jako ludzie staliśmy się inni i lepsi”. Nawet dzisiaj, 35 lat po jego wystąpieniu, zdanie to nie straciło nic ze swojej poprawności i znaczenia. Wręcz przeciwnie.” Dr Gallo: „Mogę tylko poprosić każdego o uważne przeczytanie tego przemówienia. To pamiątkowe przemówienie Richarda von Weizsäckera jest dziedzictwem dla nas wszystkich.”
To Richard von Weizsäcker stworzył zupełnie nową perspektywę 8 maja 1945 r. Do tego czasu data ta raczej nie była postrzegana jako „dzień wyzwolenia”, ale – zwłaszcza przez świadków ówczesnych czasów – jako dzień klęski, hańby, upadku i upokorzenia. W tamtym czasie trudno było większości ludzi zmierzyć się z prawdą, a konflikty społeczne wynikające z zaprzeczenia i wyparcia kształtowały Republikę Federalną Niemiec. To jedna strona wypowiedzi Weizsäckera: uwolnił Niemcy od traumy i wewnętrznego rozdarcia. Ale nie uwolnił ludzi od ich odpowiedzialności, lecz dał im fundamentalne zadania. Von Weizsäcker wyraźnie nie zwolnił Niemców od odpowiedzialności za to, co się wydarzyło. Z wiedzy o wydarzeniach z przeszłości urasta co więcej obowiązek przejęcia odpowiedzialności.
35 lat po wystąpieniu Weizsäckera mamy dziś szereg znaczących zagadnień i wydarzeń, które wymagają szczególnej odpowiedzialności. Jedynie dwa aspekty zostaną poruszone:
- Fakt, że prawicowe ugrupowania, ideolodzy i ideologie zyskały i zyskują na popularności w ostatnich latach, że nieskrywany rasizm, ksenofobia i nienawiść tak bardzo mogły wzrosnąć, dokumentuje, że odpowiedzialność, jakiej domagał się Weizsäcker, nie pojawiła się w wielu głowach i nie wyciągnięto żadnych wniosków z przeszłości.
- Fakt, że wolność prasy nie jest już traktowana jako oczywistość, wynika między innymi z różnorodności indywidualnie używanych nowych, przede wszystkim technicznych mediów. Również podczas korzystania z nich wymagana jest szczególna odpowiedzialność. Ukierunkowane rozpowszechnianie kłamstw („Fake News“) stanowi przykład systematycznego działania nieodpowiedzialnych osób.
Philipp Jakob Siebenpfeiffer żądał – w ówczesnym języku – aby zawsze być czujnym i stale sprawdzać i wyostrzać sumienie. Willi Graf, członek ruchu oporu „Biała Róża”, podobnie postulował z innej perspektywy czasowej i ówczesnego kontekstu: „Każdy z osobna ponosi pełną odpowiedzialność.”
Myśli Weizsäckera idą w tym samym kierunku i nie zwalniają nikogo od odpowiedzialności. Dr Gallo, również prezes DPG Saar, dodaje: „Jeśli są dzisiaj ludzie, którzy z własnego punktu widzenia chcą zaprzeczyć znaczenie 8 maja 1945 r. jako dzień wyzwolenia lub chcą relatywizować go oświadczeniem, że jest to również dzień absolutnej porażki, należy przypomnieć im o jednym aspekcie: domniemana klęska była po prostu wynikiem tego, co nazistowskie Niemcy zupełnie bez powodu wywołały 1 września 1939 r. atakiem na Polskę. Wymiar tego jest rzeczywiście trudny do zrozumienia, ale z pewnością nie podlega dyskusji. W sumie na całym świecie odnotowuje się od 60 do 80 milionów ofiar. W samej Polsce około 17,2% (!) populacji, 6 milionów ludzi padło ofiarą tego szaleństwa. ”
Dr Gallo kontynuuje: „Te liczby są tak niewyobrażalne. Ale każdy przypadek to indywidualny los. Każdy, kto ma wątpliwości co do odpowiedzialności nas wszystkich, powinien odwiedzić Muzeum Rodziny Ulmów w Markowej w Powiecie Łańcuckim, który obok Powiatu Przemyskiego będzie drugim polskim powiatem partnerskim Powiatu Saarpfalz ”. W dniu 8 maja 2020 r. partnerstwo to powinno było zostać oficjalnie potwierdzone na uroczystym posiedzeniu Rady Powiatu. Posiedzenie i podpisanie aktu partnerstwa musiało niestety zostać odwołane z powodu pandemii koronawirusa.
Ta odpowiedzialność, do której wzywa nas Richard von Weizsäcker, stanowi podstawę partnerskiej współpracy, której oddaje się Powiat Saarpfalz, Towarzystwo Niemiecko-Polskie w Kraju Saary i Fundacja Siebenpfeiffer. Dr Gallo chce ją przekazywać również w ramach projektu „Starosta tworzy szkołę”. Przewodniczący DPG dr Gallo: „W ten sposób bierzemy na siebie odpowiedzialność każdego z nas, tak jak napisał do swojej siostry zamordowany bojownik ruchu oporu Willi Graf, żyjący w czasach Richarda von Weizsäckera. Raz jeszcze: każdy ponosi odpowiedzialność.Ta odpowiedzialność i świadomość historyczna tego, czego niestety nie możemy cofnąć, jest podstawą aby zabiegać o partnerstwo również i zwłaszcza z Polską oraz pracować na nie. Dla pokoju, dla Europy, dla naszych dzieci i wnuków. Tego chciałby Richard Weizsäcker!”.
Tłumaczenie: dr Violetta Frys