Dr Mateusz Szpytma laureatem Nagrody Starosty Łańcuckiego

29-09-2018

Doktor Mateusz Szpytma wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej i współtwórca Muzeum Polaków Ratujących Żydów imienia Rodziny Ulmów został laureatem tegorocznej edycji Nagrody Starosty Łańcuckiego statuetki Św. Michała Archanioła.

Mateusz Szpytma, z urodzenia Markowianin, jest doktorem nauk humanistycznych, od 2016 pełni funkcję zastępcy prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, posiada wybitne osiągnięcia społeczne, naukowe i edukacyjne, jego opracowania były pomocne przy upamiętnieniu rodziny Ulmów z Markowej oraz w procesie ich beatyfikacji, działa na rzecz upamiętniania Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej, jest pomysłodawcą i współtwórcą Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Jest pomysłodawcą wystawy Samarytanie z Markowej, która przetłumaczona na wiele języków była prezentowana w 26 krajach na 5 kontynentach. Swoimi działaniami rozsławił dobre imię Powiatu Łańcuckiego i Polaków na arenie światowej, swoją działalnością sprawił, że nieznana wcześniej historia rodziny Ulmów stała się znana na całym świecie, a wraz z nią prawda o polskich Sprawiedliwych, czym szczególnie zasłużył na miano wybitnej osobowości Ziemi Łańcuckiej.

W 2002 r. z inicjatywy Starosty Łańcuckiego, zainaugurowała swoją działalność Kapituła, która corocznie przyznaje Nagrodę – Statuetkę św. Michała Archanioła Patrona Powiatu Łańcuckiego za wybitne osiągnięcia społeczne, naukowe, sportowe, kulturalne, artystyczne i popularyzatorskie dla dobra Powiatu Łańcuckiego. Statuetka Świętego Michała Archanioła jest nagrodą honorową – przyznawaną jako wyraz szczególnego wyróżnienia i uznania dla prowadzonej działalności na rzecz dobra wspólnego. Pierwszą Statuetkę  wręczono Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II na Placu św. Piotra w Rzymie, 24 października 2001 r., podczas pielgrzymki samorządowców i mieszkańców Ziemi Łańcuckiej. Od tamtego dnia minęło już 17 lat. W tym czasie, na mocy uchwały Rady Powiatu Łańcuckiego, Kapituła nagrodziła 16 laureatów spośród osób szczególnie zasłużonych dla Ziemi Łańcuckiej.Osoby nominowane do nagrody w tym roku to wybitni przedstawiciele naszej społeczności, znani zarówno w środowiskach lokalnych jak również poza nimi, przynoszący chlubę naszemu regionowi. 

Mateusz Szpytma (ur. 1975) jest absolwentem historii i nauk politycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na tej samej uczelni obronił również napisany pod kierunkiem profesora Andrzeja Chwalby doktorat z historii najnowszej Polski. Niemal całe życie zawodowe związał z Instytutem Pamięci Narodowej, w którym pracuje od 2000 roku kolejno jako: ekspert-historyk dla Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie (2000–2004), specjalista w referacie edukacji Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Krakowie (2005); asystent prezesa IPN Janusza Kurtyki (2005–2007), zastępca dyrektora Sekretariatu Prezesa IPN (2007–2008), główny specjalista w referacie naukowym Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Krakowie (2009–2015). W latach 2015–2016 był dyrektorem Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Od 23 lipca 2016 roku jest zastępcą Prezesa IPN.

Jest autorem, współautorem bądź redaktorem kilku książek naukowych, m.in. na temat ratowania Żydów przez Polaków podczas okupacji niemieckiej (Sprawiedliwi i ich świat. Markowa w fotografii Józefa Ulmy, 2007, 2015; The Risk of Survival. The Rescue of the Jews by the Poles and the Tragic Consequences for the Ulma Family from Markowa, 2009), obsady personalnej UB-SB w Krakowie i województwie krakowskim (Twarze krakowskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Krakowie. Informator personalny – wspólnie z Wojciechem Frazikiem i Filipem Musiałem, 2006; Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim. Informator personalny – wspólnie z Wojciechem Frazikiem, Filipem Musiałem i Michałem Wenklarem, 2007, 2009), Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL w województwie krakowskim (1949–1956). Geneza – ludzie – działalność, 2013; represjonowania działaczy Polskiego Stronnictwa Ludowego w latach PRL (Represje wobec wsi i ruchu ludowego, t. 1–4, praca zbiorowa, Stanisław Mierzwa 1905–1985. Ludowiec i działacz niepodległościowy, redaktor, 2011) oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych i popularnonaukowych. Publikował m.in. w „Dzienniku Polskim”, „Naszym Dzienniku”, „Gościu Niedzielnym”, „Tygodniku Powszechnym”, „Zeszytach Historycznych WiN-u”, „Biuletynie IPN”, „pamięci.pl”.

Szczególne miejsce zarówno w jego badaniach, jak i w pracy popularyzatorskiej zajmuje historia rodziny Ulmów, zamordowanej przez Niemców wraz z ukrywanymi Żydami 24 marca 1944 roku w Markowej. Obok książek i licznych artykułów na ten temat, publikowanych także za granicą, jest pomysłodawcą i twórcą (w tym kuratorem wystawy stałej) Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej.

Z działalności edukacyjnej należy wymienić m.in. współorganizację ponad dwudziestu wypraw dla młodzieży do miejsc martyrologii Polaków (m.in. do KL Auschwitz, KL Sachsenhausen, KL Dachau, Katynia, Charkowa, Miednoje), współautorstwo i kierowanie zespołem autorów trzykrotnie wydawanej teki edukacyjnej IPN „Zbrodnia Katyńska”.

W 2009 roku odznaczony został przez Prezydenta Lecha Kaczyńskiego Brązowym Krzyżem Zasługi, w 2016 roku przez Prezydenta Andrzeja Dudę Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Od 2016 r. zastępca prezesa IPN jest honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Natomiast Ogólnopolski Związek Żołnierzy Batalionów Chłopskich przyznał dr. Szpytmie wyróżnienie za zasługi. Od 2017 roku dr Szpytma zasiada także w Radzie Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego, a od 2018 roku – w Radzie Programowej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. (za ipn.gov.pl)